In het kort: In 2023 rookte 6,3% van de zwangere vrouwen op enig moment tijdens de zwangerschap, 2,5% rookte gedurende de hele zwangerschap. Van alle vrouwen die in de vier weken vóór de zwangerschap rookten, is 78,1% gestopt tijdens de zwangerschap en tot het einde van de zwangerschap gestopt gebleven. Slecht een klein deel van de zwangere vrouwen maakte gebruik van stoppen-met-roken ondersteuning. Verschillende internationale onderzoeken laten zien dat het percentage rokers hoger is onder mensen met een psychische stoornis. Bijna de helft van de Nederlanders met een depressie rookt. De relatie tussen roken en depressie is ingewikkeld.
Hoeveel vrouwen roken rond de zwangerschap?
Ongeveer een op de veertig vrouwen rookt gedurende de hele zwangerschap
In 2023 rookte van alle zwangere vrouwen ruim een op de tien (12,8%) in de vier weken vóór de zwangerschap. Bijna driekwart (72,4%) van de vrouwen die voor of tijdens het eerste trimester rookte, stopte na een positieve zwangerschapstest met roken. Van alle zwangere vrouwen rookte 6,3% op enig moment tijdens de zwangerschap. Ongeveer een op de veertig vrouwen (2,5%) rookte gedurende de hele zwangerschap, dat betekent tijdens alle trimesters.
In 2023 kwam het roken vóór, tijdens of na de zwangerschap het vaakst voor onder 16-24-jarigen, vrouwen met een basisonderwijs/vmbo opleiding en onder vrouwen zonder partner. Meer over roken tijdens de zwangerschap onder verschillende groepen lees je in de factsheet monitor middelengebruik en zwangerschap.
Percentage vrouwen dat tijdens de zwangerschap rookt is gedaald
Vergeleken met de eerste meting in 2016, rookten in 2023 minder vrouwen vóór, gedurende de (hele) zwangerschap en na de zwangerschap. Vergeleken met de vorige meting uit 2021 is alleen het roken gedurende de hele zwangerschap gedaald. In 2023 rookte bijna één op de vijf vrouwen (18,9%) die vóór de zwangerschap rookte, gedurende de hele zwangerschap. In 2021 was dit nog 33,5%. Er lijkt in 2021 echter sprake te zijn geweest van een tijdelijke toename, mogelijk kwam dit door de coronapandemie.
Groot deel van de vrouwen stopt tijdens de zwangerschap met roken
Van alle vrouwen in 2023 die in de vier weken vóór de zwangerschap rookten, is 78,1% gestopt tijdens de zwangerschap. Deze vrouwen zijn tot en met het einde van de zwangerschap gestopt gebleven. Van alle vrouwen in 2023 die op enig moment tijdens de zwangerschap rookten, deed de ruime meerderheid (95,0%) dit in het eerste trimester. Tijdens het tweede trimester daalde dit naar 48,7% en tijdens het derde trimester naar 45,5%. Dit laat zien dat het veel vrouwen lukt om tijdens de zwangerschap te stoppen met roken.
Meer over stoppen met roken tijdens de zwangerschap lees je in de factsheet monitor middelengebruik en zwangerschap.
Ongeveer een kwart van de partners rookt voor, tijdens of na de zwangerschap
In 2023 gaf ongeveer een kwart van de zwangere vrouwen aan dat hun partner voor (24,1%), tijdens (23,5%) of na (20,4%) de zwangerschap rookt. Vergeleken met de eerste meting in 2016 is het percentage partners dat voor of na de zwangerschap rookt in 2023 gedaald. Het percentage partners dat tijdens de zwangerschap rookt is ongeveer gelijk gebleven. Vergeleken met de vorige meting in 2021 is het percentage partners dat voor, na of tijdens de zwangerschap rookt ongeveer gelijk bleven.
Meer over het roken onder partners lees je in de factsheet monitor middelengebruik en zwangerschap.
Grote meerderheid vrouwen verwacht dat zorgverlener roken tijdens de zwangerschap bespreekt
In 2023 verwachte bijna negen van de tien zwangere vrouwen (85,8%) dat zorgverleners roken tijdens de zwangerschap bespreken. Van alle vrouwen die op enig moment tijdens de zwangerschap rookten, herinnerde ongeveer de helft (46,6%) zich een gesprek met een hulpverlener over stoppen met roken.
Weinig vrouwen maken gebruik van stoppen-met-roken ondersteuning tijdens zwangerschap
In 2023 maakte 5,2% van de vrouwen die vóór of tijdens hun zwangerschap rookten en een stoppoging deden, gebruik van stoppen-met-roken ondersteuning. Aangezien het echter een groot deel van de vrouwen lukt om tijdens de zwangerschap te stoppen hoeft dit lage percentage niet erg te zijn. Blijkbaar lukt het een groot deel van de vrouwen om zonder ondersteuning te stoppen.
Hoeveel mensen met een psychische stoornis roken?
Percentage rokers is hoger onder mensen met een psychische stoornis
Verschillende internationale onderzoeken tonen aan dat het percentage rokers hoger is onder mensen met een psychische stoornis [1–4]. Roken is een belangrijke reden waarom de levensverwachting van mensen met een psychische stoornis korter is [4].
Bijna de helft van de Nederlanders met een depressie rookt
Naar schatting rookt bijna de helft (46%) van de Nederlanders van 18-64 jaar met een depressie. Dit blijkt uit de NEMESIS studie uit 2007-2009 [5]. Dat zijn ongeveer 1,5 keer zoveel rokers als in de algemene bevolking van 18-64 jaar in dezelfde periode (32%). Omgekeerd blijkt ook dat onder rokers een depressieve stoornis vaker voorkomt. Rokers hebben twee keer zo vaak een depressie (in het jaar voorafgaand aan het onderzoek) vergeleken met niet-rokers (8% versus 4%). Mensen met een depressie leven gemiddeld 7 tot 11 jaar korter dan mensen uit de algemene bevolking. Geschat wordt dat de helft van deze verhoogde sterfte komt door de gevolgen van roken.
Relatie tussen roken en depressie is ingewikkeld
De relatie tussen roken en depressie is ingewikkeld [5]. Voor een deel wordt deze relatie verklaard door gemeenschappelijke risicofactoren, zoals werkloosheid, stress, of bepaalde genen. Deze risicofactoren vergroten zowel de kans op een depressie als de kans om te gaan roken. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat roken de kans vergroot op een latere depressie. Omgekeerd zijn er ook aanwijzingen dat een depressie de kans vergroot om te gaan roken. Mensen met een depressie zijn ook minder succesvol in het stoppen met roken dan mensen zonder een depressie. Er zijn géén aanwijzingen dat stoppen of minderen met roken een depressie erger maakt. Integendeel, het risico op een depressie lijkt juist af te nemen door te stoppen of te minderen met roken.
Aanvullende informatie
- 1.Minichino A, Bersani FS, Calò WK, Spagnoli F, Francesconi M, Vicinanza R, et al. Smoking behaviour and mental health disorders-mutual influences and implications for therapy. Vol. 10, International Journal of Environmental Research and Public Health. 2013. p. 4790–4811.
- 2.Fornaro M, Carvalho AF, De Prisco M, Mondin AM, Billeci M, Selby P, et al. The prevalence, odds, predictors, and management of tobacco use disorder or nicotine dependence among people with severe mental illness: Systematic review and meta-analysis. Vol. 132, Neuroscience & Biobehavioral Reviews. 2022. p. 289–303.
- 3.de Leon J, Diaz FJ. A meta-analysis of worldwide studies demonstrates an association between schizophrenia and tobacco smoking behaviors. Vol. 76, Schizophrenia research. 2005. p. 135–157.
- 4.Prochaska JJ, Das S, Young-Wolff KC. Smoking, Mental Illness, and Public Health. Vol. 38, Annual Review of Public Health. 2017. p. 165–185.
- 5.Monshouwer K, Blankers M, Van der Meer R, Van Laar MW. Factsheet: Roken en depressie. Utrecht: Trimbos-instituut; 2017.
- 6.Scheffers-van Schayck T, Ramaker V, Van Engen M, Morren K, Tuithof M. Monitor Middelengebruik en Zwangerschap 2023. Middelengebruik van vrouwen en hun partners vóór, tijdens en na de zwangerschap. Utrecht: Trimbos-instituut; 2024.
Hoe te verwijzen
Nationale Drug Monitor, editie 2024. . . Geraadpleegd op: . Trimbos-instituut, Utrecht & WODC, Den Haag.