Wat zijn slaap- en kalmeringsmiddelen?
Slaap- en kalmeringsmiddelen zijn psychoactieve medicijnen die worden gebruikt om slaapproblemen, angst en spanningen te verminderen. De meeste slaap- en kalmeringsmiddelen zijn benzodiazepinen, maar er zijn ook minder vaak voorgeschreven middelen zoals zopiclon, zolpidem en buspiron. Sommige benzodiazepinen worden niet alleen voorgeschreven als slaap- of kalmeringsmiddel, maar ook voor de behandeling van epilepsie, paniekstoornissen en onthoudingsverschijnselen na het stoppen met alcoholgebruik. Slaap- en kalmeringsmiddelen kunnen bij verkeerd gebruik, leiden tot verslaving, ziekte en zelfs sterfte.
Risico’s doen zich niet alleen voor bij misbruik en verslaving, maar ook bij gebruik in risicovolle situaties of in combinatie met alcohol [1]. Het gebruik van benzodiazepinen samen met opiaten brengt eveneens specifieke risico’s met zich mee, vooral bij nieuwe benzodiazepinen die nog niet als medicijn zijn erkend [2].
Medicijnen en de Opiumwet: ‘oneigenlijk gebruik’
De Opiumwet regelt hoe apothekers moeten omgaan met recepten voor medicijnen die onder de wet vallen, evenals de omgang met de medicijnen zelf. Hierdoor is het in Nederland mogelijk om te controleren of er sprake is van niet-medisch gebruik. Wanneer slaap- en kalmeringsmiddelen niet volgens de medische richtlijnen worden gebruikt, spreekt men van ‘oneigenlijk gebruik’. Oneigenlijk gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen komt voor bij verschillende groepen mensen. Dit betreft niet alleen mensen die drugs gebruiken, maar ook mensen die deze middelen oorspronkelijk als medicatie gebruikten en er afhankelijk van zijn geworden. Er kunnen verschillende redenen zijn waarom mensen oneigenlijk gebruik maken van slaap- en kalmeringsmiddelen, bijvoorbeeld tegen de stress, om te kunnen slapen of om de effecten van eerder genomen stimulerende middelen te dempen [3]. Soms worden ze ook gebruikt voor suïcide.
Opkomst van nieuwe benzodiazepinen
Er is een opkomst van nieuwe psychoactieve stoffen (NPS) binnen de benzodiazepineklasse, zoals etizolam, flualprazolam en bromazolam. Dit worden ‘nieuwe benzodiazepinen’ genoemd. Nieuwe benzodiazepinen vallen vaak nog niet onder de internationale drugswetgeving. Sommige worden verkocht als vervalsingen van voorgeschreven middelen zoals alprazolam (Xanax) en diazepam, vaak via illegale distributienetwerken of online, soms onder hun eigen naam of als ‘wettelijke’ versies van toegelaten medicijnen [4]. Zie ook: Over NPS.
Aanvullende informatie
Bronnen
- 1.Baggio S, Deline S, Studer J, N’Goran A, Mohler-Kuo M, Daeppen JB, et al. Concurrent Versus Simultaneous Use of Alcohol and Non-Medical Use of Prescription Drugs: Is Simultaneous Use Worse for Mental, Social, and Health Issues? Vol. 46, Journal of Psychoactive Drugs. 2014. p. 334–339.
- 2.Boggis JS, Feder K. Trends in and correlates of tranquilizer misuse among adults who misuse opioids in the United States, 2002–2014 [Internet]. Vol. 198, Drug and Alcohol Dependence. Elsevier; 2019. p. 158–161. Available from: https://doi.org/10.1016/j.drugalcdep.2019.01.014
- 3.Nabben T, Boekholt M, Benschop A. Antenne Nederland: Regiomonitor drugs en risicojongeren 2022-2023. Hogeschool van Amsterdam; 2024 p. 126.
- 4.Monitoring Centre for Drugs E, Addiction D. European Drug Report 2020: Trends and Developments. Luxembourg: Publications Office of the European Union; 2020.
Hoe te verwijzen
Nationale Drug Monitor, editie 2025. . . Geraadpleegd op: . Trimbos-instituut, Utrecht & WODC, Den Haag.