5.7.4 Sterfte internationaal

Snel naar:

Grotere kans op overlijden

Volgens het European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (EMCDDA) blijkt uit cohortstudies dat per jaar 1%-2% van de problematische harddrugsgebruikers komt te overlijden. Onder problematische opiatengebruikers is de sterfte 5 tot 10 keer hoger dan de verwachte basissterfte in de algemene bevolking ​[1–4]​. Het gaat hier niet alleen om fatale overdoseringen, maar ook om de indirecte aan drugsgebruik gerelateerde doodsoorzaken, zoals ongevallen onder invloed van drugs, infectieziekten, geweld en suïcide (zie bijlage B4). Bij het problematisch gebruik van én cocaïne én opiaten is de kans op overlijden groter dan bij het problematisch gebruik van alleen cocaïne ​[5]​. Naarmate methadoncliënten ouder worden, lopen ze een steeds hoger risico op sterfte door een overdosis methadon ​[6]​.

Vergelijking van Europese landen

De meeste gegevens over de drugssterfte specifiek per land zijn beschikbaar voor overdoseringen, dat wil zeggen de directe ‘acute’ drugssterfte. Een internationale vergelijking van de drugssterfte wordt bemoeilijkt door verschillen in de definitie van dit begrip en door verschillen in post-mortem onderzoek ​[4,7]​. Wel is er een standaard van het EMCDDA voor drugssterfte (voor alle drugs samengenomen), gebaseerd op een specifieke selectie van ICD-9 codes en ICD-10 codes uit de doodsoorzakenstatistieken, of een specifieke selectie uit forensische registers. Hierboven werd deze standaard van het EMCDDA al toegepast op de gegevens voor Nederland uit de algemene doodsoorzakenstatistiek (zie § 5.7.3). Het speciale register voor de drugssterfte op basis van forensische gegevens in Nederland, op landelijk niveau, is nog in ontwikkeling ​[8]​.

EU-14, Noorwegen, en het Verenigd Koninkrijk

Onderstaand figuur toont voor de landen van de EU-14, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk het totaal aantal door drugs geïnduceerde sterfgevallen per miljoen inwoners van 15-64 jaar, voor het meest recente jaar waarvoor gegevens beschikbaar zijn bij het EMCDDA ​[7]​. Het gaat hier niet alleen om opioïden maar ook om andere drugs. Opioïden, vaak in combinatie met andere middelen, speelden voor zover bekend een rol in ongeveer drie kwart van de gevallen in de hele Europese Unie ​[7]​. Bij de opioïden is het daarbij niet duidelijk in hoeverre het gaat om illegale opioïden zoals heroïne, of om medicijnen zoals fentanyl of oxycodon.

Om Europa voor te bereiden op een toename in het aanbod en gebruik van zeer gevaarlijke synthetische opioïden, waaronder fentanyl en fentanyl-achtigen, brengt het Trimbos-instituut momenteel de situatie rond deze drugs in kaart voor een aantal Europese landen ​[9]​. Naar verwachting zal dit project van het Trimbos-instituut een belangrijke bijdrage gaan leveren aan het vergroten van de kennis over de risico’s van synthetische opioïden en het bewaken van het aanbod.

• In Finland, het Verenigd Koninkrijk en Ierland ligt de geregistreerde drugssterfte relatief hoog. In  Portugal, Frankrijk en Italië ligt de geregistreerde drugssterfte relatief laag. Van de zestien landen die worden genoemd in onderstaand figuur, valt Nederland in de onderste helft.
• In 2021 ging het samengenomen in de Europese Unie om minstens 6.100 fatale overdoseringen ​[7]​. Met Noorwegen en Turkije meegerekend, waren er meer dan 6.600 gevallen ​[7]​.

Figuur 5.7.4         Aantal door opiaten en andere drugs geïnduceerde sterftegevallen per miljoen inwoners van 15-64 jaar in een aantal landen van de EU-14, Noorwegen, en het Verenigd Koninkrijk voor het meest recente jaar^I

Verenigde Staten

Van 1999 tot en met 2021 overleden in de Verenigde Staten bijna 280.000 mensen door een overdosis van opioïde pijnstillers ​[10]​. In 2021 was dit aantal bijna vijf keer zo hoog als in 1999. In 2021 ging het om bijna 17.000 overlijdens. Daarnaast waren er in 2021 meer dan 9.000 gevallen waarin heroïne een rol had gespeeld. Bovendien waren er bijna 71.000 gevallen waarin synthetische opioïden een rol hadden gespeeld, met name illegale fentanyl.

Aanvullende informatie