NPS
Home ❯ NPS ❯ 8.2 Gebruik: volwassenen

8.2 Gebruik: volwassenen

Wijzigingsdatum: 21 | 03 | 2025

In deze paragraaf:

8.2.1 NPS-gebruik onder volwassenen

Let op: er zijn nieuwe kerncijfers over 3-MMC-gebruik in 2024, deze zijn te vinden in de Kerncijfertabel Leefstijlmonitor. De gegevens worden later dit jaar verwerkt in de NDM, wanneer ook de aanvullende analyses en significantie toetsen zijn uitgevoerd.

Hoeveel volwassenen gebruiken nieuwe psychoactieve stoffen?

In het kort: In 2023 had 1,3% van de Nederlandse volwassenen van 18 jaar en ouder in het laatste jaar 3-MMC gebruikt. In 2022 had 0,7% van de Nederlandse volwassenen van 18 jaar en ouder in het laatste jaar 2C-B gebruikt, 0,2% gebruikte in het laatste jaar 4-FA, en tussen de 0% en 0,5% van de Nederlandse volwassenen van 18 jaar en ouder in het laatste jaar ten minste één van de middelen 4-MMC, synthetische cannabis, MXE of 6-APB. Het gebruik van 3-MMC in het laatste jaar is in 2023 het hoogst onder mannen, 18-29-jarigen en hoogopgeleiden en volwassenen in (zeer) sterk stedelijke gebieden. Voor 2C-B zien we in 2022 een vergelijkbaar patroon. 

Snel naar:

Bijna één op de tachtig volwassenen gebruikte in het laatste jaar 3-MMC

In 2023 had 2,1% van de Nederlandse volwassenen van 18 jaar en ouder ooit 3-MMC gebruikt, 1,3% gebruikte in het laatste jaar 3-MMC en 0,5% deed dit in de laatste maand.

Minder dan 1% van de volwassenen gebruikte in het laatste jaar 2C-B

In 2022 had 2,1% van de Nederlandse volwassenen van 18 jaar en ouder ooit 2C-B gebruikt, 0,7% gebruikte in het laatste jaar 2C-B en 0,1% deed dit in de laatste maand.

Minder dan 1% van de volwassenen gebruikte in het laatste jaar 4-FA

In 2022 had 1,4% van de Nederlandse volwassenen van 18 jaar en ouder ooit 4-FA gebruikt, 0,2% gebruikte in het laatste jaar 4-FA en 0,1% deed dit in de laatste maand.

Vanwege het kleine aantal gebruikers worden de gegevens over het gebruik van 4-FA niet verder uitgesplitst naar demografische subgroepen.

Minder dan 1% van de volwassenen gebruikte in het laatste jaar 4-MMC, synthetische cannabis, MXE en/of 6-APB

In 2022 had tussen de 0% en 0,5% van de Nederlandse volwassenen van 18 jaar en ouder in het laatste jaar één of meerdere van de volgende NPS gebruikt: 4-MMC, synthetische cannabis, MXE, 6-APB.

Vanwege het kleine aantal gebruikers worden de gegevens over het gebruik van deze middelen niet verder uitgesplitst naar demografische subgroepen.

Meer mannen dan vrouwen gebruiken 3-MMC en 2C-B

Het percentage volwassenen dat in het laatste jaar 3-MMC heeft gebruik is in 2023 hoger onder mannen (1,6%) dan onder vrouwen (1,0%). Ook voor 2C-B was in 2022 het percentage volwassenen dat in het laatste jaar dat middel heeft gebruikt hoger onder mannen dan onder vrouwen. Dit geldt ook voor het gebruik van beide middelen ooit in het leven. 

Gebruik van 3-MMC en 2C-B komt het meest voor onder jongvolwassenen

Het gebruik van 3-MMC en 2C-B is het hoogst onder jongvolwassenen, daarna neemt het gebruik af met de leeftijd. Ter illustratie: onder 18-29-jarigen heeft 5,2% in het laatste jaar 3-MMC gebruikt in 2023, tegenover 0,9% van de 30-49-jarigen en 0,1% van de 50-plussers. Dit geldt ook voor het gebruik ooit in het leven.

Voor 2C-B zien we in 2022 een vergelijkbaar patroon.  

3-MMC-gebruikers zijn gemiddeld 26,0 jaar oud; 2C-B-gebruikers zijn gemiddeld 28,4 jaar

De gemiddelde leeftijd van de volwassenen die in het laatste jaar 3-MMC hebben gebruikt was 26,0 jaar (SD=7,3) in 2023. Voor 2C-B ligt in 2022 de gemiddelde leeftijd van de volwassenen die in het laatste jaar dat middel hebben gebruikt op 28,4 jaar (SD=10,9).

Gebruik van 3-MMC en 2C-B komt het meest voor onder hoogopgeleiden 

Het percentage volwassenen dat in het laatste jaar 3-MMC heeft gebruikt is in 2023 het hoogst onder hoogopgeleiden (2,1%) en het laagst onder laagopgeleiden (0,2%). Dit geldt ook voor het gebruik ooit in het leven.

We zien in 2022 voor 2C-B een vergelijkbaar patroon, maar voor het gebruik in het laatste jaar zijn de verschillen tussen laag- en middelbaar opgeleiden niet statistisch significant.

Er zijn geen verschillen in het gebruik van 3-MMC en 2C-B naar herkomst

In 2023 zijn er geen verschillen in het gebruik van 3-MMC (ooit, laatste jaar) tussen de verschillende herkomstgroepen.

Ook voor het gebruik van 2C-B in het laatste jaar zijn er in 2022 geen verschillen tussen de herkomstgroepen. Alleen het percentage volwassenen met een niet-Europese herkomst dat ooit in het leven 2C-B heeft gebruikt is lager dan onder volwassenen met een Nederlandse of een Europese herkomst.

Het gebruik van 3-MMC komt het meest voor in (zeer) sterk stedelijke gebieden

Het percentage volwassenen dat in het laatste jaar 3-MMC heeft gebruikt is in 2023 hoger onder volwassenen (zeer) sterk stedelijke gebieden (1,6%) dan onder volwassenen in matig (0,5%) stedelijke gebieden (1,2%). Maar alleen het verschil tussen volwassenen in (zeer) sterk stedelijke gebieden en volwassenen in matig stedelijke gebieden is statistisch significant. Voor het gebruik ooit in het leven zien we een vergelijkbaar patroon.

Voor 2C-B zien we in 2022 een iets ander patroon: het percentage volwassenen dat in het laatste jaar 2C-B heeft gebruikt is het hoogst onder volwassenen in (zeer) sterk stedelijke gebieden en matig stedelijke gebieden en het laagst onder volwassenen in weinig/niet stedelijke gebieden.

Gebruik van 3-MMC/4-MMC en 2C-B verschilt per regio

Uit de Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen die werd gehouden onder 16-25-jarigen blijkt dat er regionale verschillen zijn in het gebruik van 3-MMC/4-MMC en 2C-B ​[1]​. In 2024 werden de hoogste percentages 3-MMC/4-MMC-gebruik in de laatste 12 maanden gevonden in GGD-regio Groningen (16,5%) en GGD-regio Gelderland-Zuid (14,6%). 3-MMC/4-MMC werd het minst gebruikt in de GGD-regio Flevoland (5,1%) en Dienst Gezondheid & Jeugd ZHZ (6,6%). De hoogste percentages 2C-B-gebruik in de laatste 12 maanden werden gevonden in de GGD-regio Amsterdam (4,5%) en GGD-regio Groningen, Haaglanden en regio Utrecht (elk 2,8%). 2C-B werd het minst gebruikt in de GGD-regio Noord- en Oost-Gelderland (0,8%) en GGD-regio Drenthe (0,9%).

Meer informatie over de onderzoeken op deze pagina

Landelijke cijfers

Landelijke cijfers over het gebruik van drugs worden verzameld in de Leefstijlmonitor. De Leefstijlmonitor bestaat uit meerdere bronnen.

De hoofdbron voor drugsgebruik onder volwassenen (18+) is de Gezondheidsenquête (GE). Dit is een vragenlijst waarmee we gegevens verzamelen over hoeveel mensen drugs gebruiken. De vragenlijst wordt ieder jaar herhaald.

Verdiepende gegevens over drugsgebruik komen uit de Aanvullende Module Middelen (LSM-A Middelen). De LSM-A Middelen is een aparte dieptestudie die sinds 2016 om de twee jaar wordt uitgevoerd. In deze vragenlijst worden ook de frequentie van gebruik en probleemgebruik, aankooplocaties, aan middelen gerelateerde gezondheidsproblemen en hulpzoekgedrag uitgevraagd.

De GE en LSM-A zijn twee losstaande onderzoeken. Beide onderzoeken zijn zoveel mogelijk vergelijkbaar opgezet. Maar er zijn wel verschillen tussen de twee onderzoeken, zoals de manier waarop de vragenlijst wordt afgenomen, steekproeftrekking en beloningen. Hierdoor kunnen sommige cijfers uit de GE verschillen van de cijfers uit de LSM-A. Lees daarover meer op deze pagina.

Het gebruik van 3-MMC en 2C-B ooit in het leven en in het laatste jaar kan worden uitgesplitst naar geslacht, leeftijd, opleidingsniveau, herkomst en stedelijkheid. Het aantal 3-MMC- en 2C-B-gebruikers in de laatste maand in de steekproef is te klein om nader uit te splitsen naar deze demografische kenmerken. Voor veranderingen over tijd kijken we alleen naar het gebruik in het laatste jaar. 

Vanwege het kleine aantal gebruikers worden de gegevens over het gebruik van 4-FA, 4-MMC, synthetische cannabis, MXE en 6-APB niet verder uitgesplitst naar demografische subgroepen.

Regionale cijfers

Naast de landelijke cijfers uit de Leefstijlmonitor zijn er ook regionale cijfers beschikbaar over drugsgebruik uit de Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen. De meest recente gegevens komen uit 2024 ​[1]​, toen meer dan 135.000 jongvolwassenen tussen de 16 en 25 jaar de vragenlijst invulden. In tegenstelling tot 2022 werd er in 2024 geen steekproef getrokken; de vragenlijst was via een open link beschikbaar en respondenten werden vooral geworven via sociale media. De resultaten zijn gestandaardiseerd naar GGD-regio, leeftijd en gender om representativiteit te verbeteren, maar de wervingsmethode kan mogelijk leiden tot een oververtegenwoordiging van jongvolwassenen met een slechtere (mentale) gezondheid. Deze cijfers zijn door verschillen in de vraagstelling en leeftijdsgroep niet direct vergelijkbaar met de cijfers uit de GE of de LSM-A Middelen, maar bieden wel inzicht in regionale verschillen in middelengebruik onder 16-25-jarigen.

Het monitoren van nieuwe psychoactieve stoffen is lastig

Vanwege het grote aantal stoffen dat kan worden gecategoriseerd als NPS en de snelheid waarmee ze op de markt verschijnen, is het monitoren van deze stoffen lastig. Ook is het definiëren van NPS erg lastig in vragenlijstonderzoek. Daarom vragen we naar specifieke NPS of NPS-stofgroepen:

  • In de Gezondheidsenquête is sinds 2018 gevraagd naar het gebruik van 4-Fluoramfetamine (4-FA, 4-FMP of Flux). In 2023 is in de Gezondheidsenquête voor het eerst gevraagd naar het gebruik van 3-MMC (Poes of 3M), en wordt er niet langer meer gevraagd naar het gebruik van 4-Fluoramfetamine.
  • In de LSM-A Middelen is in 2022 het gebruik van de volgende NPS uitgevraagd: 2C-B, 4-MMC (Miauw-Miauw of Mefedron), synthetische cannabis, methoxetamine (MXE) en 6-APB (Benzo Fury of 5-APB).
  • In de Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen is in 2024 gevraagd naar het gebruik van 3-MMC/4-MMC en 2C-B.

Aanvullende informatie

Bronnen

  1. 1.
    GGD’en, RIVM. Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen 2024. https://www.monitorgezondheid.nl/gezondheidsmonitor-jongvolwassenen/2024. 2025.

Hoe te verwijzen

    Nationale Drug Monitor, editie 2025. . . Geraadpleegd op: . Trimbos-instituut, Utrecht & WODC, Den Haag.

In deze paragraaf:

Start met typen en klik op zoeken

Accessibility by WAH