Wat is ketamine?
Ketamine wordt gebruikt als middel tegen pijn of als narcosemiddel in de (dier)geneeskunde. Ketamine wordt ook recreatief gebruikt als dissociatief tripmiddel. Dissociatie betekent ‘ontkoppeling’, en gebruikers ervaren vaak dat hun gedachten, gevoelens en lichaam tijdelijk los van elkaar lijken te staan. In deze context wordt ketamine soms aangeduid als ‘K’, ‘Special K’, ‘Keta’ of ‘Vitamine K’. Wanneer gebruikers een te hoge dosis innemen, kunnen ze een extreem sterke dissociatie ervaren, wat kan zorgen voor een gevoel van vervreemding en het idee zich in een andere wereld te bevinden. Dit wordt een K-hole genoemd [1].
Onderzoek naar ketamine als medicijn bij de behandeling van psychische aandoeningen
Er wordt veel onderzoek gedaan naar de effectiviteit van ketamine bij therapieresistente depressie [2–6] en suïcidale neigingen [7–9]. Ketamine heeft snel antidepressieve effecten, maar de langetermijneffecten moeten nog onderzocht worden [10]. Eind 2019 werd esketamine-neusspray goedgekeurd voor therapieresistente depressie, en sinds 2021 wordt deze ketaminebehandeling in Nederland vergoed [11].
Ook wordt onderzocht of ketamine kan helpen bij andere psychische aandoeningen, zoals angststoornissen of middelenmisbruik. Het onderzoek hierover is nog beperkt [6].
De groeiende belangstelling voor therapie met ketamine of andere psychedelische middelen roept zorgen op over het mogelijk gebruik van deze middelen om psychische problemen te verlichten, zonder toezicht van een medisch professional [6,12]
Ketamine in poeder- en vloeibare vorm
Ketamine komt zowel in poeder- of kristalvorm als in vloeibare vorm voor. Op de recreatieve markt komt ketamine vrijwel alleen voor in poedervorm [13]. In Nederland wordt ketamine bijna altijd gesnoven [1]. Het gebruik van ketamine in pilvorm komt bijna niet voor, terwijl de vloeibare vorm van ketamine in de geneeskunde wordt gebruikt voor injecties (intramusculair of intraveneus). Het injecteren van ketamine voor recreatief gebruik komt bijna niet voor.
Urinewegproblemen door ketamine
Recreatief gebruik van ketamine kan problemen aan de urinewegen veroorzaken, een aandoening die bekendstaat als ketamine-geïnduceerde uropathie. Deze aandoening komt steeds vaker voor bij jongvolwassenen [14]. De laatste jaren is er meer aandacht voor de gevolgen van ketaminegebruik voor de urinewegen. In 2022 werd in het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Nederland de eerste Ketaminepoli geopend [15]. De eerste resultaten van deze polikliniek voor patiënten met ketamine-geïnduceerde uropathie tonen aan dat stoppen met ketaminegebruik de belangrijkste factor is voor het succes van de behandeling en het mogelijk voorkomen van blijvende schade [14].
Aanvullende informatie
Bronnen
- 1.Van Miltenburg C, Van Laar M, Van Goor M. Factsheet: Ketamine. Utrecht: Trimbos-instituut; 2019.
- 2.Fava M, Freeman MP, Flynn M, Judge H, Hoeppner BB, Cusin C, et al. Double-blind, placebo-controlled, dose-ranging trial of intravenous ketamine as adjunctive therapy in treatment-resistant depression (TRD) [Internet]. Vol. 25, Molecular Psychiatry. Springer Nature; 2020. p. 1592–1603. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30283029/
- 3.Han Y, Chen J, Zou D, Zheng P, Li Q, Wang H, et al. Efficacy of ketamine in the rapid treatment of major depressive disorder: A meta-analysis of randomized, double-blind, placebo-controlled studies [Internet]. Vol. 12, Neuropsychiatric Disease and Treatment. Dove Medical Press Ltd.; 2016. p. 2859–2867. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27843321/
- 4.Phillips JL, Norris S, Talbot J, Hatchard T, Ortiz A, Birmingham M, et al. Single and repeated ketamine infusions for reduction of suicidal ideation in treatment-resistant depression [Internet]. Vol. 45, Neuropsychopharmacology. Springer Nature; 2020. p. 606–612. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31759333/
- 5.Phillips JL, Norris S, Talbot J, Birmingham M, Hatchard T, Ortiz A, et al. Single, repeated, and maintenance ketamine infusions for treatment-resistant depression: A randomized controlled trial. In: American Journal of Psychiatry [Internet]. American Psychiatric Association; 2019. p. 401–409. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30922101/
- 6.Schutten F, van Elk M, Stegemann L, Van Laar M. Psychedelica-therapie. Over psychedelica en de therapeutische toepassingen van psychedelica bij psychische aandoeningen [Internet]. Trimbos-instituut; 2023. Available from: https://www.trimbos.nl/wp-content/uploads/2023/06/AF2076-Psychedelica-therapie..pdf
- 7.Bartoli F, Riboldi I, Crocamo C, Di Brita C, Clerici M, Carrà G. Ketamine as a rapid-acting agent for suicidal ideation: A meta-analysis [Internet]. Vol. 77, Neuroscience and Biobehavioral Reviews. Elsevier Ltd; 2017. p. 232–236. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28342764/
- 8.Wilkinson ST, Ballard ED, Bloch MH, Mathew SJ, Murrough JW, Feder A, et al. The effect of a single dose of intravenous ketamine on suicidal ideation: A systematic review and individual participant data meta-analysis. In: American Journal of Psychiatry [Internet]. American Psychiatric Association; 2018. p. 150–158. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28969441/
- 9.Witt K, Potts J, Hubers A, Grunebaum MF, Murrough JW, Loo C, et al. Ketamine for suicidal ideation in adults with psychiatric disorders: A systematic review and meta-analysis of treatment trials [Internet]. Vol. 54, Australian and New Zealand Journal of Psychiatry. SAGE Publications Inc.; 2020. p. 29–45. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31729893/
- 10.Na KS, Kim YK. Increased use of ketamine for the treatment of depression: Benefits and concerns. Vol. 104, Progress in Neuro-Psychopharmacology and Biological Psychiatry. Elsevier Inc.; 2020. p. 110060.
- 11.Zorginstituut-Nederland. Pakketadvies sluisgeneesmiddel esketamine neusspray (Spravato) bij de behandeling van volwassenen met een therapieresistente depressie [Internet]. Available from: https://www.zorginstituutnederland.nl/publicaties/adviezen/2020/09/30/pakketadvies-esketamine-neusspray-spravato
- 13.Vrolijk R, Van der Gouwe D. Annual Report 2019 Drugs Information and Monitoring System (DIMS). Utrecht: Trimbos-instituut; 2020.
- 14.van der Sanden WMH, Wyndaele M, Schipper RA, de Kort LMO. Themapoli voor ketamine-geïnduceerde cystitis: eerste ervaringen en resultaten [Internet]. Vol. 13, Tijdschrift voor Urologie. 2023. p. 44–50. Available from: https://doi.org/10.1007/s13629-023-00385-2
- 15.Bosch Ziekenhuis J. Urologische klachten van ketaminegebruikers gehoord en behandeld op Ketaminepoli [Internet]. 2023. Available from: https://www.jeroenboschziekenhuis.nl/nieuws/urologische-klachten-van-ketaminegebruikers-gehoord-en-behandeld-op-ketaminepoli
Hoe te verwijzen
Nationale Drug Monitor, editie 2025. . . Geraadpleegd op: . Trimbos-instituut, Utrecht & WODC, Den Haag.