Drugscriminaliteit 16.5.4 Sancties OM en rechter bij Opiumwetzaken

Van de Opiumwetzaken is bekend welke typen sancties door het Openbaar Ministerie (OM) en de rechter (in eerste aanleg) zijn opgelegd. Een onderscheid wordt gemaakt in de sanctiecategorieën (zie ook bijlage B10). Het is van belang om hier te melden dat in één zaak meerdere typen sancties kunnen voorkomen.
In Opiumwetzaken werden in 2023 het vaakst taakstraffen opgelegd (51%). Iets minder vaak (44%) werden er (deels) onvoorwaardelijke vrijheidsstraffen opgelegd door de rechter. Daarna volgden voorwaardelijke vrijheidsstraffen opgelegd door de rechter (18%). Dit beeld is onveranderd ten opzichte van de voorgaande vijf jaren.
Het aandeel zaken waarin het OM besloot tot een taakstraf, was 5% in 2023. Sinds 2013 schommelt dit percentage rond 5%. Het aandeel zaken waarin de rechter een taakstraf oplegde, was 46% in 2023.
Het aandeel zaken waarin de rechter een (deels) onvoorwaardelijke vrijheidsstraf oplegde, is in 2023 onveranderd ten opzichte van 2022: het percentage bleef 44%. Het aandeel zaken waarin de rechter een geheel voorwaardelijke vrijheidsstraf oplegde, is in 2023 ook gelijk gebleven met 18%. Dit aandeel schommelt sinds 2013 rond 20%.
In 2023 was het aandeel zaken waarin het OM besloot tot een financiële sanctie 13%. Het aandeel zaken waarin de rechter in 2023 een geldboete oplegde, was 11%.

Bij de sanctietypen die voor Opiumwetzaken door het OM of de rechter (in eerste aanleg) zijn opgelegd, kan onderscheid worden gemaakt naar hard- en softdrugszaken afzonderlijk en voor combinatiezaken van hard- en softdrugs.
In 2023 werden in softdrugszaken het vaakst taakstraffen opgelegd door de rechter; dit gebeurde in 945 zaken. In harddrugszaken werden in 2023 het vaakst (deels) onvoorwaardelijke vrijheidsstraffen en taakstraffen door de rechter opgelegd, respectievelijk 1.840 en 1.350 keer.
Voorwaardelijke vrijheidsstraffen werden in softdrugszaken in 2023 minder opgelegd dan in 2022. In 2023 ging het om 410 voorwaardelijke vrijheidsstraffen; in 2022 waren dit er 470. In harddrugszaken zijn er vaker voorwaardelijke vrijheidsstraffen opgelegd, 470 in 2023 tegenover 355 in 2022.
Bij hard- en softdrugszaken was er ook in 2023 weinig verandering in het sanctiebeeld ten opzichte van voorgaande jaren. Bij de gecombineerde hard- en softdrugszaken speelden OM-sancties (zowel de financiële sanctie als de taakstraf) een betrekkelijk geringe rol. In deze zaken werden voornamelijk (deels) onvoorwaardelijke vrijheidsstraffen opgelegd (430 keer), gevolgd door taakstraffen opgelegd door de rechter (385 keer).

Aanvullende informatie

Nationale Drug Monitor, editie 2025. . . Geraadpleegd op: . Trimbos-instituut, Utrecht & WODC, Den Haag.