Drugscriminaliteit 16.5.4 Sancties OM en rechter bij Opiumwetzaken

Van de Opiumwetzaken is bekend welke typen sancties door het Openbaar Ministerie (OM) en de rechter (in eerste aanleg) zijn opgelegd. Een onderscheid wordt gemaakt in de sanctiecategorieën (zie ook bijlage B10). Het is van belang om hier te melden dat in één zaak meerdere typen sancties kunnen voorkomen.
In Opiumwetzaken werden in 2022 het vaakst taakstraffen opgelegd (50%). Iets minder vaak (47%) werden er (deels) onvoorwaardelijke vrijheidsstraffen opgelegd door de rechter. Daarna volgden financiële sancties door het OM (12%). Dit beeld is onveranderd ten opzichte van de voorgaande vijf jaren.
Het aandeel zaken waarin het OM besloot tot een taakstraf, was 5% in 2022. Sinds 2013 schommelt dit percentage rond 5%. Het aandeel zaken waarin de rechter een taakstraf oplegde, was 45% in 2022.
Het aandeel zaken waarin de rechter een (deels) onvoorwaardelijke vrijheidsstraf oplegde, is in 2022 hoger dan in 2021: het percentage steeg van 41% naar 44%. Het aandeel zaken waarin de rechter een geheel voorwaardelijke vrijheidsstraf oplegde, is in 2022 licht gedaald tot 18%. Dit aandeel schommelt sinds 2013 rond 20%.
In 2022 was het aandeel zaken waarin het OM besloot tot een financiële sanctie, 12%. Het aandeel zaken waarin de rechter in 2022 een geldboete oplegde, was 11%.

Bij de sanctietypen die voor Opiumwetzaken door het OM of de rechter (in eerste aanleg) zijn opgelegd, kan onderscheid worden gemaakt naar hard- en softdrugszaken afzonderlijk en voor combinatiezaken van hard- en softdrugs.
In 2022 werden in softdrugszaken het vaakst taakstraffen opgelegd door de rechter, dit gebeurde in 965 zaken. In harddrugszaken werden in 2022 het vaakst (deels) onvoorwaardelijke vrijheidsstraffen en taakstraffen door de rechter opgelegd, respectievelijk 1.600 en 1.080 keer.
Voorwaardelijke vrijheidsstraffen werden in softdrugszaken in 2022 minder opgelegd dan in 2021. In 2022 ging het om 470 voorwaardelijke vrijheidsstraffen, in 2021 waren dit er 615. In harddrugszaken bleef dit aandeel vergelijkbaar.
Bij harddrugszaken en softdrugszaken was er ook in 2022 weinig verandering in het sanctiebeeld ten opzichte van voorgaande jaren. Bij de gecombineerde hard- en softdrugszaken speelden OM-sancties (zowel de financiële sanctie als de taakstraf) een betrekkelijk geringe rol. In deze zaken werden voornamelijk (deels) onvoorwaardelijke vrijheidsstraffen opgelegd (385 keer), gevolgd door taakstraffen opgelegd door de rechter (325 keer).

Aanvullende informatie

Nationale Drug Monitor, editie 2024. . . Geraadpleegd op: . Trimbos-instituut, Utrecht & WODC, Den Haag.