16.3.3 Ontmantelde productielocaties en dumpingen

Snel naar:

De afdeling Specialistische Ondersteuning van de Dienst Landelijke Recherche van de Landelijke Eenheid van de politie houdt meldingen bij over productielocaties, opslagplaatsen en dumplocaties van synthetische drugs. Dit doet deze afdeling in het kader van het European Reporting on Illicit Synthetic Substance Production sites (ERISSP). Het eerste volledig ingevulde jaar was 2014. Het betreft een verkort overzicht van de locaties, per provincie en per eenheid in Nederland. De cijfers zijn gebaseerd op cijfers van de Eenheden en de Landelijke Faciliteit Ontmantelen (LFO), een bevraging in het incidentregistratiesysteem Basisvoorziening Handhaving (BVH-systeem) (op code M0111) en op zelf bijgehouden registraties. Deze cijfers worden (ook) doorgegeven aan Europol en het European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (EMCDDA). Ze zijn mogelijk incompleet, omdat niet alles wordt gemeld bij de politie en de politie niet alles meldt aan andere landelijke instanties. De afdeling Specialistische Ondersteuning stelt met nadruk dat het cijfers betreffen over “dat wat zij weet”, dat geldt in het bijzonder voor de dumpingen.

Synthetische drugs

Onderzoek van Europol uit 2021 laat zien dat in de huidige Europese drugsmarkt in Nederland de meeste productielocaties van MDMA worden ontmanteld ​[1]​. Daarnaast blijkt uit het jaarlijkse rapport van de United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC) dat, in de periode 2016-2020, Nederland wereldwijd het vaakst genoemd werd als land van herkomst van in beslag genomen MDMA ​[2]​. Voor Nederland zien we het volgende beeld:

• Op productielocaties kunnen verschillende soorten synthetische drugs worden geproduceerd. In 2021 werd op 86% van de locaties MDMA, amfetamine of methamfetamine (of meerdere van deze middelen) geproduceerd. In de overige gevallen ging het om de productie van GHB, mefedron en andere NPS ​[3–5]​​.
• In 2022 steeg het aantal ontmantelde productielocaties in Nederland ten opzichte van 2021 met 20%. Deze stijging was echter maar in de helft van de provincies zichtbaar. In de andere helft van de provincies daalde het aantal ontmantelde productielocaties of bleef het aantal gelijk. Net als in 2021 kwamen in 2022 de meeste meldingen uit de provincies Noord-Brabant, Noord-Holland, Gelderland en Limburg. Ook kwamen er in 2022 in vergelijking met het voorgaande jaar, relatief veel meldingen uit Zuid-Holland ​​[3,4,6]​​.
• Uit cijfers van de politie blijkt dat in de periode 2017-2020 amfetamine de meest aangetroffen drug is op productielocaties, gevolgd door MDMA. Op een aantal locaties zijn gecombineerde synthetische drugslaboratoria aangetroffen (combilabs) ​[7]​. In de periode 2016-2020 zijn wereldwijd de meeste amfetamine-laboratoria ontmanteld in Nederland ​[2]​.
• De toename van ontmantelde productielocaties en aangetroffen opslagplaatsen tot en met 2020 is, net als de gestegen hoeveelheid in beslag genomen eindproducten op productielocaties, mogelijk te verklaren door de gekraakte PGP-servers, zoals ‘EncroChat’. De kraak heeft geleid tot succesvolle interventies van de politie. Daarnaast wijst de politie erop dat meer politie-inzet geleid heeft tot de ontdekking van meer drugslabs en -opslaglocaties. Bovendien zouden volgens de politie burgers drugslabs sneller herkennen en daarom meer bij de politie en Meld Misdaad Anoniem melden ​​[8]​​. De daling van het aantal ontmantelde productielocaties is mogelijk het gevolg van de strafrechtelijke aanpak van verschillende criminele netwerken ​[5]​​​​.
• De daling van het aantal productielocaties in 2021 (ten opzichte van 2020) komt volgens de politie hier mogelijk uit voort: de gekraakte PGP-servers hebben geleid tot intensivering van de strafrechtelijke aanpak van verschillende criminele netwerken in 2020 en 2021. Deze netwerken hielden zich volgens de politie (vermoedelijk) bezig met het op grootschalige wijze opzetten en exploiteren van productielocaties. Het is echter onduidelijk in hoeverre deze aanpak daadwerkelijk heeft bijgedragen aan de daling in 2021.
• Het aantal aangetroffen dumplocaties is in 2022 gedaald naar 155. In 2021 werden er 206 afvaldumpingen aangetroffen. De meeste meldingen van drugsafvaldumpingen in 2022 waren afkomstig uit de provincie Limburg; daarna volgen Noord-Brabant, Zuid-Holland en Noord-Holland. Bij de cijfers moet aangetekend worden dat niet alle dumpingen bij de LFO worden gemeld ​[5,6]​​​. In de periode 2017 tot en met 2020 is meer dan een miljoen liter/kilo drugsafval aangetroffen ​[7]​.
• Een mogelijke verklaring voor de stijging van de dumplocaties in 2021 ten opzichte van 2020 zou kunnen liggen in de grootte van de dumpingen in 2021. Volgens de politie suggereren eerste analyses van de aangetroffen dumplocaties dat afvaldumpingen kleinschaliger zijn en/of dat vaker lege verpakkingen (jerrycans) gevonden worden. Dit zou een verklaring voor de stijging in 2021 kunnen zijn ​​​[3,4]​.

Aantal aan de Landelijke Eenheid gemelde ontmantelde productie- en opslaglocaties en afvaldumplocaties voor de productie van synthetische drugs, 2013-2022 [Figuur 16.3.1]

• De stijging van het aantal geregistreerde productielocaties en opslaglocaties tot en met 2020 kan mogelijk ook een indicatie zijn van een toegenomen productie. Dit lijkt in strijd met de daling van het aantal geregistreerde dumplocaties in 2019 en 2020. In 2019 waren er echter indicaties dat, meer dan in eerdere jaren, grote hoeveelheden afval achterbleven op verlaten productielocaties en dat meer chemisch afval in bodem- en oppervlaktewater werd geloosd. Daarnaast was de hoeveelheid afval per dumping groter ​[8]​​. In 2020 wees de politie er opnieuw op dat criminele organisaties, in plaats van afval te dumpen, meer afval achterlaten op productielocaties en zich vermoedelijk via de reguliere kanalen voor chemisch afval van het drugsafval ontdoen. Hierdoor wees de afname van het aantal afvaldumpingen niet noodzakelijkerwijs op een afname van de hoeveelheid geproduceerd afval ​​​[3,4]​​.

Cocaïnewasserijen, methamfetamine- en heroïnelabs

Cocaïne

In 2022 zijn zeventien productielocaties voor cocaïne ontmanteld. Dit betrof locaties waar de productie van cocaïne plaatsvond, zoals extractie (uitwassen), kristallisatie of verpakken ​[2,4,6]​​. In vergelijking met 2021 is het aantal cocaïne-productielocaties in 2022 sterk gestegen; toen werden namelijk zeven productielocaties ontmanteld. Tussen 2020 en 2021 daalde het aantal ontmantelde productielocaties juist van negentien naar zeven. De productielocaties werden in 2022 voornamelijk aangetroffen in de provincie Zuid-Holland ​[2,4,6]​​.

• In 2022 werden door de politie drie locaties aangetroffen waar alleen de versnijding van cocaïne plaatsvond ​[6]​. In 2021 waren dat veertien versnijdingslocaties ​[2].
• Het aantal ontmantelde opslaglocaties van cocaïne is in 2022 gedaald naar zeven. In 2021 werden 21 opslaglocaties ontmanteld. In 2020 waren dat er elf. Een opslaglocatie betreft een locatie waar hardware (glaswerk, ketels etc.) en/of chemicaliën ten behoeve van de productie van cocaïne is opgeslagen. Dit betreft geen locaties waar het eindproduct is aangetroffen ​​[2,6]​​.
• Het EMCDDA en Europol constateerden dat Europa in 2020 een belangrijke bron was voor chemicaliën die geassocieerd worden met het produceren van cocaïne. Binnen Europa wordt cocaïne voornamelijk geproduceerd in Nederland, Spanje en België ​[2,9]​.

Methamfetamine

• In 2022 zijn vijftien locaties aangetroffen waar (vermoedelijk) sprake was van de productie van methamfetamine. Dit aantal is hetzelfde aantal als in 2021 ​[6,10]​.
• In 2020 werden 32 opslaglocaties van laboratoria-productiematerialen voor de productie van methamfetamine aangetroffen. De productielocaties werden verspreid over het hele land aangetroffen; de meeste locaties bevonden zich echter in de politie-eenheid Oost-Nederland. De productie van de aangetroffen methamfetaminelabs vond voornamelijk plaats in schuren, bedrijfspanden en loodsen in het buitengebied ​​[4]​​.
• Uit de duidingssessie in 2022 bleek dat een mogelijke verklaring voor de daling ten opzichte van 2020 van het aantal ontmantelde methamfetaminelabs in Nederland gelegen is in een gewijzigde prioriteit in de opsporingscapaciteit van de politie: in 2020 is door de politie meer prioriteit gegeven aan de aanpak van methamfetamineproductie. Mogelijk heeft dit ook in 2021 de productie van methamfetamine verstoord. Daarnaast wijzen experts tijdens de duidingssessie op de door de politie gekraakte PGP-servers in 2020, die bijgedragen hebben aan de opsporing en ontmanteling van methamfetaminelabs ​[11]​.
• Bij zowel cocaïne als bij methamfetamine is veelal sprake van samenwerking tussen verdachten met een Nederlandse nationaliteit en verdachten uit Zuid-Amerikaanse landen. Het EMCDDA en Europol rapporteerden in 2022 dat de betekenis van Nederland als productieland van methamfetamine sinds 2019 toeneemt ​[5,8,12]​​. Op basis van bovenstaande informatie van de politie over 2021 en 2022 lijkt dit beeld echter inmiddels achterhaald.

Heroïne

• ​​Er werden twee heroïnelabs ontmanteld in Nederland in 2022. In 2021 waren dit er drie. Een productielocatie betreft hier een locatie waar de activiteiten plaatsvinden met betrekking tot productie van heroïne zoals: synthese, kristallisatie, versnijden of verpakken. De in 2022 ontmantelde heroïnelabs bevonden zich in de politie-eenheid Den Haag ​[3,6]​.
• In 2022 is één opslaglocatie voor heroïne ontmanteld. Opslaglocaties betreffen locaties waar hardware (glaswerk, ketels etc.) en/of chemicaliën ten behoeve van de productie van heroïne zijn aangetroffen. De in 2022 ontmantelde opslaglocatie bevond zich in de politie-eenheid Rotterdam ​​[3,6]​.
• In 2021 werden twee dumplocaties van afval van heroïneproductie aangetroffen. Een dumplocatie betreft hier een locatie waar afval gedumpt wordt, waarbij voldoende indicatoren zijn die erop wijzen dat het afval afkomstig is van de productie van heroïne. Eén locatie bevond zich in de politie-eenheid Amsterdam en één locatie bevond zich in politie-eenheid Den Haag ​​[3]​​.

Aantal ontmantelde methamfetaminelabs in de periode 2017-2022 [Tabel 16.3.5]

Geruimde hennepkwekerijen

De cijfers over de aantallen geruimde hennepkwekerijen zijn afkomstig van alle tien regionale politie-eenheden en van de Landelijke Eenheid van de politie ​[4]​.

• In 2022 zijn 1.604 hennepkwekerijen geruimd. Dat zijn er bijna 700 minder dan in 2021, toen 2.285 hennepkwekerijen werden ontmanteld. De afname van het totaal aantal opgerolde hennepkwekerijen in 2022 is een voortzetting van de dalende trend sinds 2014. In de politie-eenheid Amsterdam werd in 2022 de grootste daling waargenomen ten opzichte van 2021. De politie-eenheid Zeeland-West-Brabant is de enige eenheid waar het aantal ontmantelde hennepkwekerijen is gestegen ten opzichte van 2021 ​​​[4,5]​.
• Een eenduidige verklaring voor de landelijke afname van het aantal geruimde hennepkwekerijen is niet beschikbaar. Een mogelijke verklaring was volgens de politie dat door lokale driehoeken (de burgemeester, de politie en het Openbaar Ministerie (OM)) minder prioriteit gegeven is aan hennepbestrijding vergeleken met andere jaren ​​[5]​​. Het ruimen van hennepkwekerijen is bij de Basisteams van de politie belegd, waar de druk op de capaciteit hoog is. Dit in tegenstelling tot het ontmantelen van synthetische drugslabs, wat bij de opsporing is belegd ​​[3,4,7,8]​​. Daarnaast is door de politie gewezen op een toename van de kweekcapaciteit per productielocatie door innovaties in het productieproces. Hierdoor kan een grotere hoeveelheid hennep van een plant gehaald worden. Cijfers van Netbeheer Nederland tonen echter dat de omvang van energiediefstal de afgelopen jaren stabiel is gebleven, wat doet vermoeden dat het daadwerkelijke aantal hennepkwekerijen niet afneemt ​[7]​.
• De meeste hennepkwekerijen werden in 2022 ontmanteld in de politie-eenheid Oost-Nederland. In de politie-eenheden Midden-Nederland en Amsterdam werden de minste kwekerijen geruimd ​[6]​.

Aantal geruimde hennepkwekerijen, 2013-2022 [Tabel 16.3.6]

Aantal geruimde hennepkwekerijen naar politie-eenheid, 2014-2021 [Figuur 16.3.2]

• Het overgrote deel van de opgerolde hennepkwekerijen betrof in 2021 binnenkwekerijen (90%). De rest bestond uit buitenteelt (10%). Dit beeld is vergelijkbaar met 2020 ​​​[5]​.
• Buitenkwekerijen werden in 2021 vooral door de politie-eenheden Rotterdam (41) en Den Haag (41) gerapporteerd. Het aantal buitenkwekerijen daalde ten opzichte van een jaar eerder sterk in deze politie-eenheden. In 2020 werden nog 92 buitenkwekerijen in de eenheid Rotterdam ontmanteld. In de politie-eenheid Den Haag betrof het zestig buitenkwekerijen in 2020. De afname van het aantal geruimde buitenkwekerijen deed zich in 2021 ook voor in de politie-eenheden Limburg en Oost-Brabant ​​[5]​​.
• In 2021 daalde het aantal in beslag genomen hennepplanten van ruim 464.000 planten in 2020 naar 399.376 planten. Met uitzondering van 2019 daalt het aantal in beslag genomen hennepplanten sinds 2017. In 2017 betrof het nog bijna 723.000 planten ​​[5]​​.
• Het OM en de politie rapporteerden eerder al dat het aantal grammen per plant in voorgaande jaren behoorlijk is gestegen, doordat de toppen van de planten vele malen groter werden dan voorheen ​​​[14]​​. In 2021 is het aantal kilo in beslag genomen henneptoppen gedaald: er werd ongeveer 1.800 kilo henneptoppen in beslag genomen. In 2020 was dit ruim 4.200 kilo en in 2019 bijna 4.000 kilo ​​[5]​​.
• Een mogelijke verklaring voor de daling van het aantal in beslag genomen hennepplanten is gelegen in innovatieve productiemethoden van hennepkwekers. Deze innovaties, gericht op afscherming van de hennepteelt, bestaan onder andere uit klimaatbeheersingssystemen waarmee de afvoer van verwarmde lucht niet of verminderd waarneembaar is en op de maskering van de hennepgeur. Door deze innovaties zijn kwekerijen minder zichtbaar en daarmee lastiger op te sporen. Daarnaast maken kwekers de laatste jaren meer gebruik van kleine locaties waar een onderdeel van het productieproces plaatsvindt. Oogsten, knippen en drogen kunnen bijvoorbeeld op dezelfde locaties plaatsvinden maar kunnen ook over verschillende locaties worden verspreid. Hierdoor zijn per locatie minder planten aanwezig en blijven de planten een kortere tijdsperiode op een locatie ​[7]​.
• Experts in de duidingssessie van 2022 wijzen er daarnaast op dat de daling van het aantal in beslaggenomen hennepplanten mogelijk verklaard kan worden doordat de politie, het OM en de rechtspraak vanwege druk op de capaciteit minder prioriteit hebben gegeven aan opsporing en rechterlijke afdoening van softdrugsdelicten ​[11]​.

Het aantal meldingen over (mogelijke) hennepplantages bij Meld Misdaad Anoniem steeg tussen 2019 en 2020 met 7,5% naar 4.300 meldingen. Vooral het aantal meldingen van hennepkwekerijen in woningen steeg (8%). Het aantal meldingen over hennepkwekerijen in bedrijven nam juist af (7%). De vermoedelijke oorzaak hiervan is dat in 2020 meer mensen vanwege de coronamaatregelen thuis werkten ​​[10]​​. Vanwege druk op de politiecapaciteit (zoals hierboven genoemd) heeft het toenemende aantal meldingen bij Meld Misdaad Anoniem niet geleid tot een stijging van het aantal geruimde hennepkwekerijen ​​[13]​​. Welk aandeel van het aantal meldingen vanaf 2021 bij Meld Misdaad Anoniem over (mogelijke) hennepplantages ging, is (nog) niet bekend.

Aanvullende informatie