16.6 Effecten van de coronacrisis

In deze paragraaf wordt de (verwachte) invloed van de overheidsmaatregelen om COVID-19 tegen te gaan op de illegale handel, productie en het bezit van drugs besproken. Enerzijds betreft het de invloed op de registratie van illegale handel, productie en bezit van drugs. Anderzijds gaat het om de invloed op het plaatsvinden van de criminaliteit. Om het effect van de coronamaatregelen inzichtelijk te maken wordt de periode vanaf 12 maart 2020, het moment waarop de eerste coronamaatregelen van kracht werden, vergeleken met de periode daaraan voorafgaand of (een deel van) dezelfde periode in voorgaande jaren.

Daarbij moet opgemerkt worden dat zowel de onderwerpen in deze paragraaf als de gepresenteerde referentieperiode afhankelijk zijn van de beschikbaarheid van gegevens: over de invloed van de coronamaatregelen op een deel van de onderwerpen in hoofdstuk 16 is nog geen informatie beschikbaar ten tijde van dit schrijven. In het verlengde hiervan is het op dit moment beperkt mogelijk om, op basis van betrouwbare bronnen, (mogelijke) verklaringen aan te dragen voor de waargenomen ontwikkelingen in deze paragraaf.

De gepresenteerde bevindingen in deze paragraaf zijn gebaseerd op voorlopige gegevens. Dat betekent dat de onderstaande bevindingen met voorzichtigheid geïnterpreteerd moeten worden. Desalniettemin geven de bevindingen een eerste indruk van de mogelijke invloed van de coronapandemie en de (over de maanden variërende) maatregelen op de ontwikkeling en registratie van illegale handel, productie en bezit van drugs.

16.6.1 Georganiseerde misdaad tijdens de coronacrisis

Smokkel, routes en samenwerkingsverbanden

Drugshandel ten tijde van corona

Inbeslagnames van cocaïne bij enkele van de belangrijkste toegangspunten van cocaïne naar de EU suggereren dat er weinig tot geen verstoring is geweest van de aanvoer van cocaïne naar de EU tijdens de coronapandemie ​[1]​. De crisis kan zelfs ertoe hebben geleid dat er meer drugs gesmokkeld werden. Zo werd in maart 2020 bijvoorbeeld 1.133 ton cocaïne onderschept in België. Daarbovenop kwam nog 1.368 ton die in het buitenland is onderschept en België als bestemming had. Een topman van de Belgische douane denkt dat het komt door de coronacrisis, waardoor drugssmokkelaars denken dat er minder controle zal zijn ​[2]​.

De United Nations Office on Drugs and Crime ​[3]​ komt in haar rapport tot de volgende bevindingen over de productie en handel van drugs in relatie tot de coronapandemie:

• Er waren aanwijzingen dat op sommige plekken (bijv. Afghanistan) de productie van opium lager werd door gebrek aan arbeiders. Ook leek het erop dat het op sommige plekken lastiger was om de drugs te verplaatsen. Op andere plekken waren deze signalen er niet (bijvoorbeeld Mexico).
• Er is een kans dat de productie van synthetische drugs omlaag gaat als de aanvoer van de grondstoffen stokt, vooral over langere afstanden kan dat ontstaan. In bijvoorbeeld Tsjechië ontstond een tekort aan grondstoffen door het sluiten van de grenzen.
• De verwachting is dat de handel via de lucht sterk verstoord werd. Dat zou vooral de handel in synthetische drugs hebben geraakt, omdat vooral deze middelen per vliegtuig werden vervoerd (vergeleken met heroïne over land en cocaïne per boot).
• Er leek een verplaatsing te zijn van vervoer over land naar vervoer over zee. Er werd meer heroïne onderschept in de Indische Oceaan.
• Het algemene beeld is dat vervoer van cocaïne per boot vanuit Zuid-Amerika naar Europa niet lijkt te zijn geraakt, al verschilde dat per land. De productie van cocaïne in Peru leek afgenomen.
• Signalen leken te wijzen op dat in de landen die afhankelijk zijn van de toevoer van cocaïne (zoals Noord-Amerika en Brazilië) de vraag naar cocaïne groter is dan het aanbod.  Dit zou enerzijds het gevolg kunnen zijn van beperkte mogelijkheden om de cocaïne te transporteren en anderzijds van een terugval in de vraag binnen de importlanden vanwege de sluiting van horecagelegenheden.
• Er leek meer vraag naar cannabis door de lockdown in Europa. Dit kan tot gevolg hebben gehad dat de  drugshandel van Noord-Afrika naar Europa is toegenomen.
• De door overheden ingestelde maatregelen ter bestrijding van de coronapandemie hebben mogelijk een negatief effect op de inbeslagname van drugs. Het is denkbaar dat de prioriteiten van handhavingsorganisaties verlegd worden naar handhaving van coronamaatregelen. Ook kan een verminderde capaciteit van het politiekorps er wellicht voor zorgen dat handhavingsoperaties om misdaadnetwerken te ontwrichten uitdagender worden om te organiseren.

Drugshandel via internet

In het recente rapport EU Drug Markets Impact of COVID-19 ​[1]​ wordt ingegaan op de verkoop van drugs via het internet.

• Op Europees niveau waren er signalen dat sinds de afkondiging van coronamaatregelen in het voorjaar van 2020, de (ver)koop van drugs in toenemende mate online plaatsvond. In Nederland leek de online drugmarkt via mobiele apps en het ‘dark net’ maar ook via het voor iedereen toegankelijke deel van internet (het ‘clear net’ of ‘surface web’) te zijn verlopen ​[1]​.
• In hoeverre de verschuiving naar online verkoopkanalen ook in Nederland heeft plaatsgevonden, of plaatsvindt, is niet bekend. Enerzijds is de verkoop van softdrugs via coffeeshops in Nederland gedurende de coronamaatregelen via afhaalloketten doorgegaan. Anderzijds zijn coffeeshops wellicht door de afgekondigde reisbeperkingen minder goed bereikbaar geweest.

Aanvullende informatie