16.5.3. Afdoening door de rechter in eerste aanleg in Opiumwetzaken

• Het totaal aantal afdoeningen van Opiumwetzaken door de rechter (in eerste aanleg) daalde in 2022 met 13% ten opzichte van 2021. De cijfers sluiten daarmee aan bij de dalende trend die vanaf 2018 is ingezet.
• Het aantal afdoeningen van het totaal aan misdrijfzaken door de rechter (in eerste aanleg) bleef gelijk in 2022 ten opzichte van 2021 (een daling van minder dan 1%) ​[1,2]​. In 2020 was er een sterke afname (23%) van het totaal aantal misdrijfzaken dat door de rechter in eerste aanleg is afgedaan. Deze daling hangt samen met de tijdelijke (gedeeltelijke) sluiting van de rechtbanken en de daling van het aantal dagvaardingen in 2020 in verband met de coronapandemie ​[1,3]​. Daardoor is de voorraad strafzaken voor behandeling op zitting snel opgelopen. In reactie hierop heeft het Openbaar Ministerie (OM) meer zaken zelfstandig afgedaan ​[1,4–6]​.
• De daling van het totaal aantal Opiumwetzaken in 2022 dat door de rechter in eerste aanleg is afgedaan, werd veroorzaakt door een afname in zowel het aantal softdrugszaken als harddrugszaken. Het aantal gecombineerde hard- en softdrugszaken steeg daarentegen.
• Het aantal softdrugszaken dat door de rechter is afgedaan in eerste aanleg, daalde in 2022 met 26% ten opzichte van 2021. De dalende trend die is ingezet in 2018, zet zich hiermee voort. Het aantal harddrugszaken daalde in 2022 met 10% ten opzichte van 2021. In 2022 steeg het aantal combinatiezaken met 13%.
• In 2022 daalde het aandeel softdrugszaken in het totaal aantal Opiumwetzaken dat door de rechter in eerste aanleg is afgedaan, ten opzichte van 2021: van 38% naar 33%. De dalende trend sinds 2016 lijkt hiermee door te zetten. In de jaren 2013-2017 bestond minimaal de helft van de afdoeningen uit softdrugszaken. Sinds 2016 daalde dit aandeel ten gunste van de harddrugszaken en de gecombineerde zaken. In 2022 is het aandeel harddrugszaken met 54% ruwweg vergelijkbaar met 2020 en 2021. Het aandeel van de gecombineerde hard- en softdrugszaken is in 2022 licht gestegen ten opzichte van 2020 en 2021: van 10% naar 13%.

Door de rechter afgedane Opiumwetzaken in eerste aanleg, naar hard- en softdrugs, 2013-2022^I, aantallen en % [Figuur 16.4.9]

• In 2022 daalde het percentage Opiumwetzaken naar 8,6% van het totale aantal door de rechter in eerste aanleg afgedane zaken (niet alleen Opiumwet, maar alle zaken). De daling die in 2018 inzette, lijkt hiermee te worden voorgezet na de onderbreking van de dalende trend in 2021.

Aandeel (%) van door de rechter afgedane Opiumwetzaken,^I,^II 2012-2021 [Tabel 16.4.5]

• Het aandeel vrijspraken in Opiumwetzaken door de rechter in eerste aanleg daalde in 2022 naar 9%. De ontwikkeling van het aandeel vrijspraken bij Opiumwetzaken hield door de jaren heen ongeveer gelijke tred met de stijging in vrijspraken bij alle misdrijfzaken die door de rechter in eerste aanleg zijn afgedaan. Maar het aandeel vrijspraken in Opiumwetzaken kwam in de periode 2012-2021 ruwweg één procentpunt hoger uit ​[2]​.
• In de afgelopen tien jaar was het aandeel vrijspraken bij softdrugszaken hoger dan bij harddrugszaken. In 2022 daalde het aandeel vrijspraken bij harddrugszaken licht ten opzichte van 2021, van 8% naar 7%. Ook het aandeel vrijspraken bij softdrugszaken is licht gedaald, van 15% in 2021 naar 14% in 2022. Het aandeel vrijspraken bij gecombineerde hard- en softdrugszaken daalde eveneens licht, van 6% in 2021 naar 5% in 2022.

Aandeel vrijspraak^I in eerste aanleg naar soort Opiumwetdelict, 2013-2022 [Figuur 16.4.10]

Aanvullende informatie