3.6.1 Verslavingszorg

In het kort: In 2023 werden er bijna 10.000 mensen behandeld in de verslavingszorg voor cannabisproblematiek. Dat is bijna een derde van het totaal aantal mensen in behandeling in de verslavingszorg voor drugsproblematiek. Bijna een derde van de cannabiscliënten was jonger dan 25 jaar. Cannabis is de meest voorkomende problematiek onder jongeren (<25 jaar) in de verslavingszorg. Bijna twee derde van de cannabiscliënten werd al eerder behandeld in de verslavingszorg. Het aantal en het aandeel cannabiscliënten in de verslavingszorg bleef in de periode 2018-2023 stabiel.

Hoeveel mensen worden behandeld in de verslavingszorg voor cannabisproblematiek?

In 2023 werden er bijna 10.000 mensen behandeld in de verslavingszorg voor cannabisproblematiek

In 2023 werden volgens het LADIS 9.967 mensen behandeld in de verslavingszorg voor cannabisproblematiek ​[1]​. Dat is 15% van het totaal aantal mensen in behandeling in de verslavingszorg (incl. gedragsverslavingen en alcohol) en 31% van het totaal aantal mensen in behandeling voor drugsproblematiek in de verslavingszorg. Cannabisproblematiek is na alcohol de meest voorkomende problematiek in de verslavingszorg. Het gaat hierbij alleen om mensen bij wie de cannabisproblematiek staat geregistreerd als de enige of de belangrijkste reden voor de behandeling. We noemen dit ook wel ‘primaire’ cannabiscliënten.

Niet alle verslavingszorg instellingen leveren gegevens aan het LADIS, het genoemde aantal is dus een onderschatting van het totaal aantal cliënten in de verslavingszorg voor cannabisproblematiek. Volgens een ruwe schatting beslaat het LADIS 70% van de cliënten in behandeling voor verslavingsproblematiek ​[2]​.

Drie keer zoveel mannen als vrouwen worden behandeld voor cannabisproblematiek

In 2023 was het merendeel (75%) van de cliënten in behandeling in de verslavingszorg voor cannabisproblematiek man, een kwart was vrouw (25%). In de algemene bevolking zien we ook dat meer mannen dan vrouwen cannabis gebruiken. Vooral wanneer het gaat om dagelijks gebruik (zie: Gebruik: Volwassenen)

Bijna een derde van de cannabiscliënten is jonger dan 25 jaar

In 2023 was de gemiddelde leeftijd van de cliënten in behandeling voor cannabisproblematiek 32 jaar. Het grootste aantal cliënten met primaire cannabisproblematiek viel in de leeftijdsgroep 19-24 jaar. Bijna een derde was jonger dan 25 jaar. Cannabis is daarmee de meest voorkomende problematiek onder jongeren (<25 jaar) in de verslavingszorg.

Twee derde van de cannabiscliënten is al eerder behandeld in de verslavingszorg

In 2023 was een derde van de primaire cannabiscliënten (34%) voor het eerst in behandeling in de verslavingszorg, twee derde van de cliënten (66%) werd al eerder behandeld.

Ongeveer de helft van de cannabiscliënten heeft ook nog andere middelenproblematiek

In 2023 had 48% van de primaire cannabiscliënten ook nog andere verslavingsproblematiek. We noemen dit ook wel secundaire problematiek. De meest voorkomende secundaire problematiek was alcohol (19% van alle primaire cannabiscliënten), “overige middelen” (17%) en cocaïne (6%). Vermoedelijk bestond een groot deel van de overige middelen uit nicotine.

Mogelijk hebben de cannabiscliënten in de verslavingszorg ook nog andere psychische problemen dan verslaving. Het LADIS verzamelt hier echter niet systematisch gegevens over.

In 2023 werden er 5.627 mensen in de verslavingszorg behandeld met secundaire cannabisproblematiek

Cannabis kan ook voorkomen als secundaire problematiek bij cliënten die voor andere verslavingsproblematiek in behandeling zijn. In totaal ging het in 2023 om 5.627 secundaire cannabiscliënten. Voor deze groep was het meest voorkomende primaire middel alcohol (56%), daarna volgen cocaïne (19%) en opioïden (7%).

Is het aantal mensen dat wordt behandeld in de verslavingszorg voor cannabisproblematiek veranderd?

Toename cliënten met primaire alcoholproblematiek verklaard door toename in deelnemende instellingen en bevolkingsgroei

Tussen 2018 en 2022 is het aantal cliënten in behandeling voor primaire cannabisproblematiek ongeveer gelijk gebleven. Tussen 2022 en 2023 was er sprake van een lichte stijging. Deze stijging is waarschijnlijk te verklaren door het toegenomen aantal instellingen dat gegevens aanlevert. In de loop van de jaren zijn er steeds meer instellingen bijgekomen die gegevens aanleveren. Als we alleen kijken naar de instellingen die gedurende de gehele periode tussen 2018 en 2023 gegevens hebben aangeleverd (de constante instellingen), dan blijft het aantal primaire cannabiscliënten stabiel, ook tussen 2022 en 2023.

Tussen 2018 en 2023 is de bevolking van Nederland gegroeid. Om hier rekening mee te houden is ook gekeken naar het aantal cliënten per 100.000 inwoners. Per 100.000 inwoners van 15 jaar en ouder bleef het aantal primaire cannabiscliënten ongeveer gelijk tussen 2018 (64) en 2023 (62). Voor deze berekeningen zijn de gegevens van de constante  instellingen meegenomen. 

Mogelijk komt deze stabiele trend door een beperkte capaciteit in de verslavingszorg ​[1,3]​. De wachtlijsten in de verslavingszorg zijn de laatste jaren toegenomen, maar er is nog geen goed zicht op het aantal mensen dat in behandeling wil voor cannabisproblematiek ​[4]​.

Het aandeel cannabiscliënten in de verslavingszorg is in de periode 2018-2023 stabiel

Het aandeel cliënten met primaire cannabisproblematiek onder alle cliënten in de verslavingszorg vanwege drugs bleef gelijk in de periode 2018-2023. In alle jaren was het percentage 31%. Voor deze berekeningen zijn de gegevens van alle deelnemende instellingen meegenomen. 

Het aantal secundaire cannabiscliënten nam in de periode 2018-2023 toe

Het aantal cliënten bij wie cannabisproblematiek speelde als secundaire problematiek is in de periode 2018-2023 toegenomen, van 4.375 naar 5.627 cliënten. Ook wanneer er alleen gekeken wordt naar het constante aantal instellingen, steeg het aantal cliënten met secundaire cannabisproblematiek, van 4.375 naar 5.263 cliënten. De stijging deed zich vooral voor onder cliënten met primaire alcoholproblematiek en primaire problematiek met overige middelen.

Aandeel jongste cliënten in de verslavingszorg met cannabisproblematiek daalt

Hoewel de verdeling van leeftijdsgroepen in de periode 2018-2023 grotendeels hetzelfde bleef, nam het aandeel primaire cannabiscliënten onder de 18 jaar iets af van 9% naar 6%. Dit lijkt aan te sluiten bij informatie uit andere onderzoeken waaruit blijkt dat cannabisgebruik onder scholieren (zie veranderingen in gebruik onder scholieren) en jongeren tussen de 18-19 (zie veranderingen in gebruik onder volwassenen) is afgenomen.

Het aandeel vrouwen in de verslavingszorg voor primaire cannabisproblematiek is in de periode 2018-2023 licht gestegen, van 22% naar 25%.

Hoe behandelt de verslavingszorg mensen met cannabisproblematiek?

De verslavingszorg is onderdeel van de gezondheidszorg. De verslavingszorg helpt mensen die een stoornis hebben in drugs-, alcohol-, of medicatiegebruik, of een gokstoornis of een andere gedragsverslaving. De behandeling van cannabisverslaving is gebaseerd op de ‘Multidisciplinaire richtlijn Stoornissen in het gebruik van cannabis, cocaïne, amfetamine, ecstasy, GHB en benzodiazepines’ ​​[5]​​. Voor een stoornis in het gebruik van cannabis adviseert de richtlijn een behandeling met cognitieve gedragstherapie (CGT) en motiverende gespreksvoering (MGV), of een behandeling met Contingency Management ​[5]​. Er zijn (nog) geen medicijnen voor de behandeling van cannabisverslaving ​[5,6]​. Jongeren komen in aanmerking voor een gezinsbehandeling, bijvoorbeeld in de vorm van multidimensionale gezinstherapie.

Aanvullende informatie