HomeTabak12.3.4 Gebruikspatronen, wijze van verkrijgen en intentie om te beginnen en stoppen met roken

12.3.4 Gebruikspatronen, wijze van verkrijgen en intentie om te beginnen en stoppen met roken

Hoe vaak roken scholieren, hoe komen zij aan tabak en willen zij beginnen of stoppen met roken?

In het kort: Ongeveer de helft van de scholieren van het regulier voortgezet onderwijs (12-16 jaar) die in de laatste maand tabak hebben gerookt, rookt tussen de 1 en 6 sigaretten per dag. Van de scholieren die in de laatste maand tabak hebben gerookt, koopt één op de vijf meestal zelf sigaretten/shag. Van de scholieren die in de laatste maand een vape hebben gebruikt, koopt minder dan de helft nooit zelf vapes. Een kwart koopt meestal online (bijvoorbeeld via Snapchat). De meeste scholieren hebben geen intentie om tabak te gaan roken of te gaan vapen. Eén op de drie scholieren die roken zegt hier binnen 6 maanden mee te willen stoppen.

Helft van de laatste-maand-rokers rookt tussen de 1 en 6 sigaretten per dag

Van de scholieren die in de laatste maand tabak hebben gerookt, heeft ruim één op de drie (38,6%) gemiddeld minder dan één sigaret per dag gerookt. Ongeveer de helft (51,1%) rookte gemiddeld 1-6 sigaretten per dag en één op de tien (10,4%) rookte 7 sigaretten of meer.

Scholieren die dagelijks roken, roken gemiddeld 5,3 sigaretten per dag. 

Eén op de vijf laatste-maand-rokers koopt meestal zelf sigaretten/shag

Van de scholieren die in de laatste maand tabak hebben gerookt, koopt één op vijf (20,6%) meestal zelf sigaretten/shag. Dit percentage ligt hoger onder jongens dan onder meisjes. Drie op de vijf (61,8%) krijgt het meestal van anderen en één op de vijf (20,6%) laat het meestal kopen door anderen.

Scholieren die meestal zelf tabak kopen, doen dit meestal in de supermarkt (30,5%) en de tabakswinkel (30,4%). Daarna volgen de benzinepomp, online en de tijdschriftenwinkel.

Tabak mag niet worden verkocht aan personen onder de 18 jaar.

Meer dan de helft van de laatste-maand-vapers koopt zelf vapes

Van de scholieren die in de laatste maand een vape hebben gebruikt, koopt minder dan de helft (43,8%) nooit zelf vapes. Een kwart (25,3%) koopt meestal online (bijvoorbeeld via Snapchat). Daarna volgen een tabakswinkel/vapeshop, benzinepomp, supermarkt en tijdschriftenwinkel. Eén op de vijf (20,2%) laatste-maand-gebruikers komt op een andere manier aan vapes; meestal via een dealer of vrienden en familie.

Vapes mogen niet worden verkocht aan personen onder de 18 jaar.

Meerderheid van de scholieren heeft geen intentie om in de toekomst te gaan roken en/of te gaan vapen

Van de scholieren die nog nooit tabak gerookt hebben, wil de meerderheid dat in de toekomst ook zeker niet (60,3%) of waarschijnlijk niet (15,7%) gaan doen. Een kleine groep denkt in de toekomst wel tabak te gaan roken: 7,5% misschien en 0,9% zeker.

Van de scholieren die nog nooit een vape hebben gebruikt, wil de meerderheid dat in de toekomst ook zeker niet (65,8%) of waarschijnlijk niet (14,4%) gaan doen. Een kleine groep denkt in de toekomst wel te gaan vapen: 4,7% misschien en 0,6% zeker.

Eén op de drie laatste-maand-rokers wil binnen 6 maanden stoppen met roken

Van de scholieren die in de laatste maand hebben gerookt, is één op vijf (20,4%) binnen één maand van plan om te stoppen met roken en 12,7% wil dit binnen zes maanden doen. Twee op de vijf (40,6%) zijn ooit van plan te stoppen, maar niet binnen zes maanden. Ruim een kwart (26,4%) is niet van plan om te stoppen met roken. Het percentage leerlingen dat wil stoppen met roken is in 2023 niet veranderd ten opzichte van 2019. In 2023 zijn er echter minder scholieren van plan dat binnen 1 maand te doen.

Kerncijfers jongeren: Leefstijlmonitor

Cijfers over middelengebruik worden gerapporteerd op de website ScholierenMonitor. De cijfers zijn afkomstig uit het Peilstationsonderzoek dat elke vier jaar wordt herhaald. Daarnaast zijn voor een aantal kerngegevens cijfers gebruikt van het HBSC-onderzoek uit 2017 en 2021. Beide onderzoeken zijn onderdeel van de Leefstijlmonitor en leveren landelijk representatieve cijfers voor 12-16-jarige scholieren van het regulier voortgezet onderwijs (vmbo, havo, vwo). De HBSC-studie en het Peilstationsonderzoek wisselen elkaar om de twee jaar af. Sinds 2017 worden de onderzoeksmethoden en analyses van beide studies zo goed mogelijk op elkaar afgestemd, waardoor we de kerncijfers over de jaren heen goed met elkaar kunnen vergelijken. Deze kerncijfers worden daarnaast om de vier jaar aangevuld met verdiepende gegevens over middelengebruik die zijn uitgevraagd in het Peilstationsonderzoek. De meest recente cijfers komen uit het Peilstationsonderzoek uit 2023 ​[1]​.

Hoe is het Peilstationsonderzoek onderzoek uitgevoerd?

De gegevens zijn verzameld met behulp van een anonieme vragenlijst (sinds 2015 digitaal). De vragenlijst is klassikaal afgenomen. In totaal deden 6.974 scholieren (12 t/m 16 jaar) uit alle leerjaren van het vmbo, havo en vwo mee.

Methodewijzigingen 2023

In 2023 is de dataverzameling van het Peilstationsonderzoek in het voortgezet onderwijs op enkele onderdelen anders uitgevoerd dan in eerdere jaren. Zo vond voor leerjaar 2 en 4 een samenwerking plaats met de GGD: in de klassen die meededen met de Gezondheidsmonitor (GM) Jeugd, kreeg één willekeurige leerling per twee klassen de vragenlijst van het Peilstationsonderzoek. De andere leerlingen kregen de vragenlijst van de GM Jeugd. De vragenlijstafname in leerjaar 2 en 4 vond plaats onder begeleiding van de leerkracht, er was géén getrainde onderzoeksassistent aanwezig. Daarnaast was het in 2023 voor het eerst mogelijk om de vragenlijst op een smartphone in te vullen. Om deze reden is een aantal vragen op een andere manier weergegeven in de vragenlijst. Het is moeilijk in te schatten in welke mate de methodeveranderingen invloed hebben gehad op de resultaten van het onderzoek. Met name het relatief grote aantal missende gegevens in leerjaar 2 en 4 kan van invloed zijn geweest op de schattingen van het middelengebruik. Vergelijkingen tussen 2023 en eerdere jaren moeten daarom voorzichtig worden geïnterpreteerd.

Aanvullende informatie

Bronnen

  1. 1.
    Rombouts M, Morren K, Van Dorsselaer S, Tuithof M, Monshouwer K. Peilstationsonderzoek Scholieren 2023. [Internet]. Trimbos-instituut; 2024. Available from: https://cijfers.trimbos.nl/scholierenmonitor/scholierenmonitor

Hoe te verwijzen

    Nationale Drug Monitor, editie 2024. . . Geraadpleegd op: . Trimbos-instituut, Utrecht & WODC, Den Haag.