8.5 Gebruik: internationale vergelijking

8.5.1 Algemene bevolking internationaal

In het kort: Het gebruik van synthetische cannabinoïden is in Nederland erg laag in vergelijking met andere landen. Voor andere NPS zijn gebruikscijfers niet structureel beschikbaar op Europees niveau.

Europa

• In 2023 varieerde het laatste-jaar gebruik van enige NPS (exclusief ketamine en GHB) onder jongvolwassenen (15-34 jaar) naar schatting tussen de 0,1% in Letland en Noorwegen tot 5,1% in Roemenië ​[1]​.
• Aangezien het gebruik van NPS in Nederland vanaf 2020 anders wordt uitgevraagd dan in voorgaande jaren, zijn er sindsdien geen goede gegevens beschikbaar over het percentage gebruikers dat tenminste één NPS heeft gebruikt. Daarom kan het gebruik van ‘enige NPS’ niet met andere landen worden vergeleken.

Synthetische cathinonen

Synthetische cathinonen zoals 3-MMC en 3-CMC lijken een steeds grotere rol te spelen op de Europese drugsmarkt. In 2022 waren er een aantal zeer grote inbeslagnames van cathinonen. Ongeveer 87% van alle inbeslagnames van NPS waren synthetische cathinonen. Ook waren er in 2022 aanwijzingen dat de productie van synthetische cathinonen in Europa toeneemt ​[1,4,5]​.

Er zijn geen gebruikscijfers beschikbaar op Europees niveau.

Synthetische cannabinoïden

In verschillende landen is natuurlijke cannabis aangetroffen die bespoten was met sterke synthetische cannabinoïden ​[1]​. In 2021 rapporteerden ten minste 13 Europese landen, met name Duitsland en Zweden, dergelijke gevallen ​[5]​. Ook in Nederland zijn er in de afgelopen jaren vervuilingen van cannabis met synthetische cannabinoïden vastgesteld. Omdat vervuilde cannabis niet goed te onderscheiden is van natuurlijke cannabis, kan dit bij gebruikers tot grotere gezondheidsrisico’s leiden. Daarnaast verschenen er sinds 2022 ook semi-synthetische cannabinoïden op de Europese markt. HHC (hexahydrocannabinol) was de eerste semi-synthetische cannabinoïde die in mei 2022 werd geïdentificeerd. Eind 2023 was aanwezigheid van dit middel in 24 Europese landen geconstateerd. De risico’s van het gebruik van HHC zijn nog niet goed onderzocht.

In 2021 is het gebruik van synthetische cannabinoïden bij een klein aantal Europese landen onderzocht. Het laatste-jaar-gebruik hiervan onder 15-34-jarigen varieerde van 0,3% in Spanje tot 0,6% in Italië ​[6]​. In Australië had 0,1% van de bevolking van 14 jaar en ouder tussen 2022 en 2023 synthetische cannabinoïden gebruikt ​[3]​. In Nederland komt het gebruik van synthetische cannabinoïden in de algemene bevolking maar zelden voor: 0,1% van de jongvolwassenen (15-34 jaar) had deze middelen in 2020 in het laatste jaar gebruikt.

Synthetische opioïden

Synthetische opioïden maken een groot deel uit van de opioïdencrisis in de VS en Canada. Het gaat vooral om fentanyl en fentanyl analoga, maar ook nieuwe synthetische opioïden zoals U-47700. Synthetische opioïden zijn langzaam in opkomst op de Europese markten. Recente signalen (voornamelijk uit de Baltische staten) wijzen op een toegenomen beschikbaarheid van en gezondheidsschade door nieuwe synthetische opioïden. In het bijzonder gaat het om de groep benzomidazole opioïden (nitazenen), waaronder isotonitazeen, protonitazeen en metonitazeen. Deze groep nieuwe opioïden is ontstaan na controlemaatregelen om de beschikbaarheid van fentanylderivaten (waaronder carfentanil) te verminderen. Synthetische opioïden zijn vaak zeer potent en daarmee is het gevaar van een overdosis groot. In 2023 werden er vooral in de Baltische staten een toename in het aantal drugsdoden als gevolg van gebruik van synthetische opioïden geconstateerd. Ook was er in 2023 in Ierland en Frankrijk lokaal sprake van vergiftigingen als gevolg van nitazenen die verkocht waren als heroïne ​[1,5]​. In Nederland worden zeer weinig synthetische opioïden aangetroffen.

Er zijn geen gebruikscijfers beschikbaar op Europees niveau.

Nieuwe benzodiazepinen

Er lijkt in Europa een toename te zijn in nieuwe benzodiazepinen die niet zijn geregistreerd als geneesmiddel (clonazolam, etizolam en flualprazolam) en mengsels met nieuwe benzodiazepinen en nieuwe synthetische opioïden of kalmeringsmiddelen (‘benzo-dope’ en ‘tranq-dope’) ​[1,5]​. In 2022 verschenen er 23 soorten nieuwe benzodiazepinen op de Europese markt ​[1]​. De gemakkelijke (online) beschikbaarheid van deze stoffen baart met name zorgen. In 2021 is een aantal van deze stoffen op lijst II van de Opiumwet geplaatst.

Er zijn geen gebruikscijfers beschikbaar op Europees niveau.

Verenigd Koninkrijk en Australië

• Tussen 2022 en 2023 was het laatste-jaar-gebruik van enige NPS (waaronder mefedron, spice, GBL/GHB, salvia, of andere NPS) in Engeland en Wales onder volwassenen (16-59 jaar) 0,4%. Voor jongvolwassenen (16-24 jaar) was het laatste-jaar-gebruik van enige NPS 1,4%. Dat is vergelijkbaar met 2019 ​[2]​.
• In Australië was het laatste-jaar-gebruik van enige NPS tussen 2022 en 2023 onder volwassenen (14 jaar en ouder) minder dan 0.1%. Gebruik van synthetische cannabis werd in Australië apart gemeten. Het laatste-jaar-gebruik van synthetische cannabis was 0.1%. Voor beide groepen middelen geldt dat het laatste-jaar-gebruik gedaald is ten opzichte van 2019 ​[3]​.

Aanvullende informatie