HomeAlcohol11.3 Gebruik: jongeren en jongvolwassenen

11.3 Gebruik: jongeren en jongvolwassenen

11.3.1 Alcoholgebruik onder scholieren regulier voortgezet onderwijs

Hoeveel scholieren drinken alcohol?

In het kort: In 2023 had 39,6% van de scholieren van het regulier voortgezet onderwijs (12-16 jaar) ooit alcohol gedronken, 34,5% dronk in het laatste jaar alcohol en 22,0% deed dit in de laatste maand. Scholieren zijn gemiddeld 12,9 jaar als zij beginnen met drinken en gemiddeld 13,8 jaar als zij beginnen met wekelijks drinken. Alcoholgebruik neemt toe met de leeftijd. Meer scholieren met een Nederlandse herkomst drinken alcohol dan scholieren met een niet-Nederlandse herkomst. Ook zijn er regionale en lokale verschillen in het drinken van alcohol onder scholieren.

Ruim één op de drie scholieren heeft ooit alcohol gedronken

In 2023 had 39,6% van de 12-16-jarige scholieren van het regulier voortgezet onderwijs ooit alcohol gedronken, 34,5% dronk in het laatste jaar alcohol en 22,0% deed dit in de laatste maand.

Alcoholgebruik is onder jongens en meisjes gelijk

Er zijn geen verschillen in het gebruik van alcohol tussen jongens en meisjes. Dit geldt voor het gebruik ooit, in het laatste jaar en in de laatste maand.

Alcoholgebruik neemt toe met de leeftijd

Het gebruik van alcohol gebruik neemt sterk toe met de leeftijd. Dat geldt voor het gebruik ooit in het leven, in het laatste jaar en in de laatste maand.

Scholieren zijn gemiddeld 12,9 jaar als zij beginnen met drinken en gemiddeld 13,8 jaar als zij beginnen met wekelijks drinken

Leerlingen die ooit hebben gedronken waren gemiddeld 12,9 jaar toen ze dat voor het eerst deden. Jongens beginnen iets jonger (12,8 jaar) dan meisjes (13,0 jaar). De gemiddelde leeftijd waarop scholieren voor het eerst beginnen met wekelijks drinken is 13,8 jaar. Jongens beginnen hiermee eerder (13,7 jaar) dan meisjes (14,0 jaar).

Er zijn weinig duidelijke verschillen in alcoholgebruik tussen schoolniveaus

Het percentage scholieren dat in de laatste maand alcohol heeft gedronken is lager onder vwo-leerlingen (18,9%) dan onder havo-leerlingen (24,7%). Tussen de andere schoolniveaus zijn er geen duidelijke verschillen in het alcoholgebruik.

Alcoholgebruik komt het meest voor onder scholieren met een Nederlandse herkomst

Het percentage leerlingen dat alcohol heeft gedronken (ooit, laatste jaar, laatste maand) is hoger onder leerlingen met een Nederlandse herkomst dan onder leerlingen met een niet-Nederlandse herkomst.

Alcoholgebruik verschilt per regio en per gemeente

Uit de Gezondheidsmonitor Jeugd 2023 blijkt dat er regionale en lokale verschillen zijn in het gebruik van alcohol onder scholieren (onderzoek is alleen uitgevoerd in leerjaar 2 en 4).

Per GGD (Gemeentelijke of Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst)-regio varieert het percentage scholieren dat ooit en in de afgelopen 4 weken een of meer glazen alcohol heeft gedronken van respectievelijk 20,0% en 16,8% (GGD Amsterdam) tot respectievelijk 40,8% en 39,4% (GGD Twente). Per gemeente varieert variëren deze percentages van respectievelijk 60,6% en 62,1% (Gemeente Tubbergen) tot respectievelijk 13,7% en 14,5% (Gemeente Rijswijk).

Kerncijfers jongeren: Leefstijlmonitor

Cijfers over middelengebruik worden gerapporteerd op de website ScholierenMonitor. De cijfers zijn afkomstig uit het Peilstationsonderzoek dat elke vier jaar wordt herhaald. Daarnaast zijn voor een aantal kerngegevens cijfers gebruikt van het HBSC-onderzoek uit 2017 en 2021. Beide onderzoeken zijn onderdeel van de Leefstijlmonitor en leveren landelijk representatieve cijfers voor 12-16-jarige scholieren van het regulier voortgezet onderwijs (vmbo, havo, vwo). De HBSC-studie en het Peilstationsonderzoek wisselen elkaar om de twee jaar af. Sinds 2017 worden de onderzoeksmethoden en analyses van beide studies zo goed mogelijk op elkaar afgestemd, waardoor we de kerncijfers over de jaren heen goed met elkaar kunnen vergelijken. Deze kerncijfers worden daarnaast om de vier jaar aangevuld met verdiepende gegevens over middelengebruik die zijn uitgevraagd in het Peilstationsonderzoek. De meest recente cijfers komen uit het Peilstationsonderzoek uit 2023 ​[1]​.

Hoe is het Peilstationsonderzoek onderzoek uitgevoerd?

De gegevens zijn verzameld met behulp van een anonieme vragenlijst (sinds 2015 digitaal). De vragenlijst is klassikaal afgenomen. In totaal deden 6.974 scholieren (12 t/m 16 jaar) uit alle leerjaren van het vmbo, havo en vwo mee.

Methodewijzigingen 2023

In 2023 is de dataverzameling van het Peilstationsonderzoek in het voortgezet onderwijs op enkele onderdelen anders uitgevoerd dan in eerdere jaren. Zo vond voor leerjaar 2 en 4 een samenwerking plaats met de GGD: in de klassen die meededen met de Gezondheidsmonitor (GM) Jeugd, kreeg één willekeurige leerling per twee klassen de vragenlijst van het Peilstationsonderzoek. De andere leerlingen kregen de vragenlijst van de GM Jeugd. De vragenlijstafname in leerjaar 2 en 4 vond plaats onder begeleiding van de leerkracht, er was géén getrainde onderzoeksassistent aanwezig. Daarnaast was het in 2023 voor het eerst mogelijk om de vragenlijst op een smartphone in te vullen. Om deze reden is een aantal vragen op een andere manier weergegeven in de vragenlijst. Het is moeilijk in te schatten in welke mate de methodeveranderingen invloed hebben gehad op de resultaten van het onderzoek. Met name het relatief grote aantal missende gegevens in leerjaar 2 en 4 kan van invloed zijn geweest op de schattingen van het middelengebruik. Vergelijkingen tussen 2023 en eerdere jaren moeten daarom voorzichtig worden geïnterpreteerd.

Regionale en lokale cijfers: Gezondheidsmonitor Jeugd

Regionale en lokale cijfers over alcoholgebruik worden verzameld in de Gezondheidsmonitor (GM) Jeugd van de GGD’en en het RIVM. Iedere vier jaar worden gegevens verzameld over de gezondheid, het welzijn en de leefstijl van jongeren. De meest recente cijfers komen uit 2023 ​[2]​.

Hoe is de Gezondheidsmonitor Jeugd uitgevoerd?

In 2023 is de Gezondheidsmonitor Jeugd uitgevoerd in alle 25 GGD-regio’s. In alle GGD-regio’s werden alle middelbare scholen uitgenodigd om mee te doen. De gegevens zijn verzameld met behulp van een anonieme digitale vragenlijst. In totaal deden 188.421 leerlingen uit leerjaar 2 en 4 van 885 scholen van het regulier voortgezet onderwijs mee.

Aanvullende informatie

Bronnen

  1. 1.
    Rombouts M, Morren K, Van Dorsselaer S, Tuithof M, Monshouwer K. Peilstationsonderzoek Scholieren 2023. [Internet]. Trimbos-instituut; 2024. Available from: https://cijfers.trimbos.nl/scholierenmonitor/scholierenmonitor
  2. 2.
    GGD’en, RIVM. Gezondheidsmonitor Jeugd 2023 [Internet]. 2024. Available from: https://statline.rivm.nl/#/RIVM/nl/dataset/50131NED/table?ts=1716872576764

Hoe te verwijzen

    Nationale Drug Monitor, editie 2024. . . Geraadpleegd op: . Trimbos-instituut, Utrecht & WODC, Den Haag.